11. Gala Jordanów - poznaliśmy kolejnych laureatów
Podczas ostatniej, tegorocznej sesji Rady Miejskiej w Zakliczynie, która odbyła się 28 grudnia, radni przyjęli jednomyślnie budżet Gminy Zakliczyn na rok 2024. Zanim to jednak nastąpiło, odbyła się 11. Gala Nagrody Honorowej Stowarzyszenia „Klucz” – Jordan. Wcześniej, 11 grudnia 2023 roku, Kapituły Nagrody, obradująca w składzie: Kazimierz Dudzik – przewodniczący Kapituły oraz Janina Bolechała, Agata Nadolnik i Paulina Siemińska dokonała wyboru laureatów.
Tegoroczna edycja „Jordanów” wyróżnia się tym, że zdominowały ją kobiety, ale po kolei zaprezentuję – w formie laudacji jakie wygłosiłem podczas Gali - laureatki i laureata, zachowując kolejność w jakim odebrali te prestiżowe wyróżnienia:
Czytaj więcej: 11. Gala Jordanów - poznaliśmy kolejnych laureatów
Święta z Zakliczyninfo – regionalne zwyczaje Bożonarodzeniowe
Szczęśliwie na Ziemi Zakliczyńskiej i szerzej Pogórzu Karpackim żywe są zwyczaje Bożonarodzeniowe, a nawet w ostatnich czasach, dzięki renesansowi kultury ludowej, przeżywają rozkwit. W ostatnim artykule z cyklu „Święta z Zakliczyninfo” zapraszam do lektury o tym, jak to jest z tymi zwyczajami w innych stronach Polski.
Kazimierz Dudzik
Kaszubska Gwiôzdka
Jednym ze świątecznych obyczajów na Kaszubach jest Gwiôzdka, czyli odwiedzanie domów przez grupy kolędnicze w dzień Wigilii Bożego Narodzenia. Zespoły gwiôzdek liczą zazwyczaj od 10 do 15 kawalerów w wieku od 15 do 30 lat. Kolędowanie zaczyna się w wigilijne popołudnie i trwa niemal do Pasterki. W tym czasie odwiedzanych jest kilkadziesiąt gospodarstw z własnej i sąsiednich wsi. Przez wszystkie lata chodzenia z gwiôzdką jej członkowie nie uczestniczą w wieczerzach wigilijnych przygotowywanych w rodzinnych domach. Przynależność do grupy jest wyróżnieniem i na każde zwalniające się miejsce czeka już kilku chętnych kawalerów. Często ważnym powodem przystąpienia do grupy jest rodzina tradycja.
Czytaj więcej: Święta z Zakliczyninfo – regionalne zwyczaje Bożonarodzeniowe
Święta z Zakliczyninfo – Drugi Dzień Świąt
Drugi dzień świąt bożonarodzeniowych poświęcony jest św. Szczepanowi – pierwszemu męczennikowi za wiarę chrześcijańską, znanemu z głębokiej wiary i mocy czynienia cudów. Został ukamienowany, gdy przyznał się przed sanhedrynem do wiary w Chrystusa (tradycyjna kara za bluźnierstwo).
Ludowe obchody tego dnia mają podłoże agrarne, choć nawiązujące do chrześcijańskiej tradycji. Podczas mszy św. w kościele do dziś święci się owies na pamiątkę ukamienowania św. Szczepana i dla zapewnienia urodzaju w przyszłym roku. Święcenie owsa ma również uzasadnienie magiczne, gdyż skropienie ziarna wodą wzmagało w nim siły witalne. Ziarno sypano w kościele, na księdza, na wchodzących do świątyni, a po nabożeństwie, pod kościołem, chłopcy i dziewczęta też się nim obsypywali. Z aury panującej w drugi dzień świąt przepowiadano pogodę zgodnie z powiedzeniem: „Jaka pogoda w Szczepana panuje, taka na luty nam się szykuje.”
Święta z Zakliczyninfo – Boże Narodzenie
Boże Narodzenie było zawsze uważane za święto niezwykle ważne i rodzinne, nazywano je również Godami lub ,,godnimi świętami". Świętowanie nie ograniczało się dawniej do 25 grudnia, ale trwało aż do święta Trzech Króli, czyli 6 stycznia. Był to czas spokoju, powagi i nic nierobienia. Nie można było jednak w ten dzień za dużo spać, gdyż wierzono, że źle to będzie wpływać na zdrowie ludzi, zwierząt i plony. Pierwszy dzień Bożego Narodzenia tradycyjnie spędzano w domu. Zakładano odświętne ubrania i spędzano ten czas w gronie najbliższych. Stoły byty suto zastawione, na święta specjalnie ,,bito świnię" i przygotowywano swojskie wyroby. Podobnie jak w Wigilię, nie wolno było również sprzątać, gotować, rozpalać ognia pod kuchnią, dlatego jedzono potrawy wcześniej przygotowane. Nie składano w tym dniu wizyt. Bożonarodzeniowe świętowanie przebiegało w rodzinnym gronie, jedzono i śpiewano kolędy.
Zanim pojawiła się choinka, świąteczną dekoracją był podłaźnik (podłaźniczka) i pająk, które wieszano pod sufitem. Zielone drzewka jeszcze w kulturze przedchrześcijańskiej były uważane za symbol życia i płodności. Podłaźnik to wierzchołek lub gałąź drzewka iglastego zawieszany w izbie bezpośrednio nad stołem wigilijnym lub w świętym kącie. lnną, lecz równie popularną ozdobą bożonarodzeniową byty aniołki i pająki ze słomy. Pająki przygotowywane były przez gospodynie oraz dziewczęta i wisiały w domu przez cały rok, aż do ich zniszczenia. Robiono je ze słomy i kolorowej bibuły lub papieru.
Święta z Zakliczyninfo – Wigilia
Uczestnicy projektu Stowarzyszenia Promocji i Rozwoju Gminy Zakliczyn pod nazwą Kluczowa Akademia Dla Aktywnych (KADA), mieli okazję poznać mnie (z nieco innej strony) w trakcie warsztatów o dziedzictwie kulturowym. Zatem trzymając się tematu podczas świątecznego okresu, proponuję pozostać w obszarze naszego dziedzictwa kulturowego związanego z Wigilia oraz Świętami Bożego Narodzenia. Zapraszam do świątecznej lektury, która składa się z czterech artykułów poświęconych poszczególnym dniom świątecznym i na finał zwyczajom regionalnym.
Wesołych Świąt życzy Kazimierz Dudzik
Wigilia
O wyjątkowości świąt Bożego Narodzenia stanowi Wigilia, której momentem kulminacyjnym jest wieczerza rozpoczynająca się wraz z pierwszą gwiazdką. Jest to niezwykły, uroczysty, wzruszający i najbardziej rodzinny czas. Wigilia stanowi nie tylko przygotowanie do świąt Bożego Narodzenia, ale już zaczyna czas świąteczny i decyduje w głównej mierze o niepowtarzalnym charakterze świętowania. Z dniem wigilijnym związane są liczne przesądy i wierzenia, o których dziś zapominamy. Wigilia i Boże Narodzenie przypadają na zimowe przesilenie słońca. Zaczyna się wtedy astronomiczna zima, jednocześnie noc staje się krótsza a dni dłuższe. Od najdawniejszych czasów Wigilia otwierała rok słoneczny, wegetacyjny i tradycyjny rok obrzędowy. Zachowały się więc w jej obchodach (zwłaszcza w ludowych zwyczajach i obrzędach) ślady dawnych rytuałów agrarnych, zadusznych i noworocznych.
Kolędowo dla Basi
Okres świąteczny, to pracowity czas dla Chóru ZCK „Cantando canzoni”. Jeszcze przed świętami Bożego Narodzenia zakliczyński Chór był gościem artystycznym spotkania opłatkowego Państwowej i Ochotniczej Straży Pożarnej Województwa Małopolskiego, które odbyło się w Delegaturze Urzędu Wojewódzkiego w Tarnowie.
Niebawem Chór ZCK „Cantando canzoni” można będzie usłyszeć w repertuarze kolędowym w Zakliczynie i to w obu zakliczyńskich świątyniach. Najpierw – w drugi dzień świąt 26 grudnia – w kościele p.w. św. Idziego opata o godzinie 16 – tej, a następnie 30 grudnia w kościele p.w. Matki Bożej Anielskiej o godzinie 18 – tej. Oba koncerty poprzedzą Msze święte, które muzycznie oprawi Chór.
Pamięci Twórcy Nadziei Jamnej
16 grudnia 2023 roku w Domu Zakonnym Dominikanów pw. Matki Bożej Niezawodnej Nadziei w Jamnej, odbyła się uroczystość otwarcia Izby Pamięci o. Jana Góry. Najpierw odbyło się spotkanie poświęcone idei budowy Muzeum “Wzgórze Nadziei” , a potem zwieńczenie I etapu muzeum, czyli otwarcie w Domu św. Jacka Izby Pamięci Ojca Jana Góry; założyciela Ośrodka Duszpasterstwa Akademickiego Dominikanów w Jamnej i Honorowego Obywatela Gminy Zakliczyn.
Izba Pamięci powstała w miejscu gdzie o. Jan Góra pracował, przyjmował gości i gdzie miał swoją zakonna celę, czyli w budynku byłej szkoły, nazwanej potem Domem św. Jacka – patrona Dominikanów. W uroczystościach wzięli udział Dominikanie, Franciszkanie, władze samorządowe z burmistrzem Dawidem Chrobakiem i przewodniczącą Rady Miejskiej w Zakliczynie Anna Moj, radna sejmiku Małopolskiego Anna Mikosz, honorowi obywatele Gminy Zakliczyn Michał Wojtkiewicz i Kazimierz Korman, radny Janusz Flakowicz, rodzeństwo i kuzynostwo o. Jana Góry, który otrzymali przywilej otwarcia Izby Pamięci oraz wielu z tych, którzy znali o. Jana Górę.
Była świetlica, jest Ośrodek
Dwie daty; 18 marca i 13 grudnia 2023 roku, odegrały bardzo ważną rolę w kalendarzu kulturalnym Gminy Zakliczyn, a szczególnie Rudy Kameralnej. Najpierw, w marcu tego roku, został na mocy porozumienia pomiędzy burmistrzem Miasta i Gminy Zakliczyn Dawidem Chrobakiem i dyrektorem Zakliczyńskiego Centrum Kultury Kazimierzem Dudzikiem z jednej strony, a Stowarzyszeniem Nie Teraz i Teatrem Nie Teraz reprezentowanym przez Aleksandrę Żak i Tomasza A. Żaka – został powołany Ośrodek Praktyk Artystycznych Teatru Nie Teraz w Rudzie Kameralnej (OPA TnT).
Finał projektu „ZUL – aplikacja”
W czasie gdy inne instytucje budziły się do życia po tzw. przerwie covidowej, w Zakliczyńskim Centrum Kultury realizowany był trzyletni projekt (w latach 2021 – 23), polegający na prowadzeniu kompleksowych zajęć z zakresu edukacji kulturalnej bazujący na formule uniwersytetów ludowych. W ramach ZUL – aplikacji proponowaliśmy zajęcia z zakresu nowych technologii użytkowych, rękodzielnictwa, teatru, muzyki, śpiewu, tańca, fotografii, a także zajęcia kulinarne, które prowadzone były w siedzibie ZCK – w zakliczyńskim ratuszu i cieszyły się sporym zainteresowaniem.
Mimo, że realizacja „ZUL – aplikacji” rozłożona była na 3 lata, to okazało się, że ten czas szybko minął i pod koniec listopada koordynatorki projektu Maria Chruściel i Magdalena Tobiasz zarządziły jego finał, na który zaprosiły uczestników, trenerów i instruktorów, a wśród nich m.in. Janusza Krzyżaka – sekretarza Gminy Zakliczyn, panów Piotra Poręby i Piotra Derlagi, panów Stanisława Kusiaka i Stanisława Sochy oraz pozostałych trenerów, którzy na przestrzeni trzech lat prowadzili warsztaty, aby wręczyć im pamiątkowe dyplomy.
Więcej artykułów…
Partner zakliczyninfo
Warto zobaczyć
Archiwum
