Stróże; kolędowanie dawniej i dziś

Kolędowanie – to piękny, staropolski zwyczaj obchodzony w okresie od wigilii Bożego Narodzenia do Trzech Króli. W czasach dawnych ten obrzęd ludowy praktykowany był przede wszystkim w kulturach rolniczych i pasterskich przez Słowian i Rumunów. Polegał na tym, że grupy kolędników odwiedzały poszczególne gospodarstwa z życzeniami pomyślności w Nowym Roku za co otrzymywały od gospodarzy dary w postaci jedzenia lub drobnych datków pieniężnych. Terminem tym określano dawniej zarówno sam obrzęd jak i podarunki składane kolędnikom, a także śpiewane przez nich specjalne pieśni życzące. Kolędowanie pierwotnie związane było z zaklinaniem urodzaju i płodności. Zarówno stroje kolędników, jak i ich zachowania oraz śpiewane lub recytowane przez nich rytualne teksty cechowała wyraźna symbolika płodnościowa i wiara w magiczną moc sprawczą wypowiadanych słów.

W późniejszym okresie obrzęd uległ częściowej chrystianizacji. Wraz z ekspansją chrześcijaństwa oraz ustanowieniem obecnych dat świąt Bożego Narodzenia i Nowego Roku obrzędy kolędnicze usytuowały się przede wszystkim w czasie tzw. Godów. W zamian za życzenia, przyjmowane jako pomyślna wróżba urodzaju i powodzenia, gospodarze obdarowywali kolędników świątecznymi smakołykami lub drobnymi datkami. Zarówno forma składania życzeń (śpiewanie, recytowanie, wykrzykiwanie), jak i towarzyszące jej działania (np. przedstawienia kolędnicze, tańce, popisy sprawności) oraz stroje (przebrania) uczestników obrzędu były niezwykle zróżnicowane i zależne od regionu i czasu. Kolędowanie z różnymi maszkarami polegało na wyprawianiu różnego rodzaju figli i odgrywaniu różnych komicznych scenek. Do najpopularniejszych postaci występujących w grupach kolędniczych, w zależności od regionu, należy zaliczyć: turonia, kozę lub kozła, niedźwiedzia, koguta, bociana, barana. Były to postacie symbolizujące siłę, zdrowie, życiową energię i płodność, Chodzono również z gwiazdą, szopką, a w wielu regionach Polski pojawiły się postacie z narodzenia Jezusa, a więc: Maryja z dzieciątkiem, Św. Józef, pasterze, trzej królowie, popularnie nazywani Herodami, odgrywającymi scenki z narodzenia Jezusa. Obrzęd kolędniczy był wyczekiwany przez mieszkańców, chętnie przyjmowany i obdarowywany. Pominięcie domu przez kolędników uważano za zły znak i było traktowane jako zła wróżba na rozpoczynający się nowy rok. W grupach kolędniczych występowały również takie postacie jak śmierć, diabeł, Żyd, dziad, kominiarz, Cygan, Turek, żołnierz, marszałek dworu, którzy odgrywając różne scenki, często wierszowane, składali życzenia, przepowiadali wróżby. Kontakt z tymi postaciami, ich dotknięcie, taniec, odbierano jako przynoszące szczęście i zwiastujące obfite plony i pomyślność w rodzinie. Zwykle takiemu widowisku towarzyszyła ogólna wesołość i dobra zabawa.

Dobrze, że te tradycje odżywają na nowo w naszych miejscowościach. Koło Gospodyń „Pod Bocianim Gniazdem” ze Stróż, w której to miejscowości kwitło kiedyś bogate życie kulturalne i społeczne, również wskrzesiło ten staropolski obyczaj. Ubrana w oryginalne stroje, symbolizujące Boże Narodzenie i nawiązujące do dawnych tradycji, grupa kolędnicza odwiedziła wszystkie domy w Stróżach. Śpiew kolęd z akompaniamentem akordeonu i dzwonków rozbrzmiewał w zagrodach mieszkańców i ich domach. Jak przystało na ten staropolski obyczaj mieszkańcy chętnie przyjmowali kolędników, nie skąpili również datków. Zebrana kwota zasili działalność programową Koła i wydatki związane z organizacją gminnych dożynek. Za przychylność i wsparcie naszego działania chcielibyśmy podziękować mieszkańcom i jeszcze raz życzyć zdrowia na ciele i duchu, wszelkiej pomyślności i szczęścia w rodzinach na każdy dzień Nowego 2017 Roku.

W tych dniach tak pięknych, oczekiwanych
gdzie gasną spory, goją się rany,
życzymy zdrowia, szczęścia, miłości,
niech mały Jezus w sercach zagości.
Szczerości duszy, zapachu ciasta,
przyjaźni, która jak miłość wzrasta.
Kochanej twarzy, co rano budzi,
a wokół szczerych, życzliwych ludzi.

Koło Gospodyń „Pod Bocianim Gniazdem” ze Stróż.

Poniżej fotograficzna relacja z naszego kolędowania – styczeń 2017