Teatr w muzeum

65 lat temu, w lutym 1957 roku, w pięknym XVIII-wiecznym dworku w Żarnowcu niedaleko Krosna – darze narodowym ofiarowanym Marii Konopnickiej z okazji 25-lecia pracy twórczej i 60. rocznicy urodzin poetyki – powstało niezwykłe muzeum biograficzne, pielęgnujące pamięć o tej wybitnej poetce i patriotce oraz kulturze literackiej przełomu XIX i XX wieku. To także ważne miejsce dla artystycznej tożsamości Teatru Nie Teraz, który od pięciu lat blisko współpracuje z tą niezwykłą placówką muzealną, realizując tam kolejne swoje premiery inspirowane twórczością autorki „Roty”. Nie byłoby to możliwe bez ogromnego zaangażowania i otwartości na sztukę teatru dyrektora tego Muzeum Pawła Bukowskiego – człowieka iście renesansowego, erudyty i wybitnego znawcy życia i twórczości Marii Konopnickiej.

Nasza teatralna przyjaźń /nie bez znaczenia są też osobiste relacje obu dyrektorów: Teatru Nie Teraz Tomasza A. Żaka i Muzeum im. Marii Konopnickiej Pawła Bukowskiego/, rozpoczęła się w 2000 roku, kiedy to we współpracy obu placówek powstał niezwykłej urody spektakl „O krasnoludkach i o sierotce Marysi”. Autorem adaptacji i reżyserem tego chyba najbardziej znanego utworu naszej poetki jest dyrektor TNT Tomasz Antoni Żak – znany i ceniony pisarz i publicysta związany m.in. z portalem Pch24.pl, zaś pozostali współtwórcy tego przedstawienia to: Muzyka: Marcin Guzik, Scenografia: Jerzy Duda /także marionety/ i Kostiumy: Aleksandra Mazur. A występują w nim: Aleksandra Pisz, Anna Warchał, Marcin Guzik, Andrzej Król, Karol Zapała, oraz Ryszard Zaprzałka jako Koszałek Opałek.

Scenariusz przedstawienia został wzbogacony o wiersz Marii Konopnickiej „Co Ojczyzna?”, pochodzący z wydanego w roku 1910 tomu „Śpiewnik historyczny (1767-1863)”. Ponadto w spektaklu wykorzystano motyw muzyczny finałowej kantaty IX symfonii Ludwiga van Beethovena, znany jako „Oda do radości” oraz melodię Pieśni o Najświętszej Maryi Pannie, nazywanej zwykle Marszem Konfederatów Barskich.

Prapremiera (w trakcie pracy): 8 XI 2020 r., dworek – Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu.

Pokazy premierowe (w związku z obowiązującymi decyzjami sanitarnymi /pandemia/ władz państwowych w wersji on-line):

4 grudnia 2020, Miejsce Piastowe, Dom Ludowy w Głowience;
5 grudnia 2020, dworek – Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu.

Jak pisze w programie Tomasz Żak, to niezwykłe, prekursorskie dla literatury dzieło, miało swe pierwsze wydanie w roku 1895. Konopnicka ukryła w nim swoje i Polaków oczekiwania na niepodległą Ojczyznę. Tytułowi bohaterowie baśni – krasnoludki (zwane pięknie po polsku Bożętami), czekały w zimnej jaskini na prawdziwą Wiosnę, czyli Niepodległość jeszcze przez długie 23 lata. Czekali, jak ci legendarni rycerze pod Giewontem. A my wszyscy wciąż i wciąż powtarzamy to czekanie na czas, w którym naprawdę wróci dobro, piękno i prawda. A razem z nami czeka Marysia sierotka. Czeka, aby jej gąski mogły bezpiecznie szczypać trawę pod błękitnym niebem i z Nieba opieką. I wierzymy, że tak się stanie. Bo tak, jak w tej baśni obiecała to Marysi Królowa Tatra, tak nam podczas objawień fatimskich obiecała to Królowa Aniołów – Matka Boża.

To kultowe już przedstawienie jego twórca T.A. Żak zadedykował swoje ukochanej wnuczce Urszulce.

Kolejną odsłoną naszej teatralnej przygody z Żarnowcem był zrealizowany w wersji plenerowej /przed dworkiem-muzeum/ spektakl „Rzeczpospolita” powstały według eseju Marii Konopnickiej „Polskie ziemie: krajobraz”.
Scenariusz i reżyseria: Tomasz A. Żak, muzyka: Marcin Guzik, kontekst scenograficzny: Jerzy Duda. Aktorzy: Andrzej Król i Aleksandra Pisz.

Premiera: Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu, 11 września 2021.

Trzecią wspólną realizacją był spektakl „Prometeusz i Syzyf” powstały w oparciu o dramat Marii Konopnickiej „Prometeusz i Syzyf” w adaptacji Tomasza Żaka, który jednakowoż wyjątkowo scenariusz, scenografię i reżyserię powierzył Grzegorzowi Kempinskiemu – znanemu śląskiemu reżyserowi i pedagogowi. Aktorsko rzecz zrealizowali Marcin Tomaszewski i Karol Zapała.

Premiera: Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu, 8 września 2022.

Grzegorz Kempinsky:Z pozoru ascetyczny, bardziej traktat czysto filozoficzny niż dramat – Prometeusz i Syzyf Marii Konopnickiej nabiera niesamowitej siły rażenia emocjonalnego, kiedy wstawiamy go w konkretny kontekst rzeczywistości politycznej początku poprzedniego wieku w Rosji Sowieckiej, a potem ZSSR.

W naszym spektaklu przyglądamy się inteligentowi i robotnikowi, którzy spotykają się gdzieś na zsyłce, na dalekiej Syberii i ich bezpośredniej konfrontacji, w której to inteligent – Prometeusz, próbuje namówić robotnika – Syzyfa do kolejnej rewolucji i podążania za nową „światłą” ideą.

Kolejną odsłoną naszej artystycznej kooperatywy z Muzeum w Żarnowcu jest spektakl „Pisz do mnie więcej” – śpiewogra wedle listów i poezji Marii Konopnickiej ułożona: scenariusz, scenografia, reżyseria: TOMASZ A. ŻAK, muzyka: PIOTR PIECHA. Aktorzy to: ANNA WARCHAŁ – jako Maria i ALEKSANDRA PISZ – jako Laura oraz PIOTR PIECHA – jako Antek i akompaniator na harmonii.

Czy napisałeś już list, na który ktoś czeka? Tym pytaniem można by zacząć informację o nowym przedstawieniu Teatru Nie Teraz – pisze jego twórca i dyrektor Tomasz Antoni Żak. Przedstawienie jest nowe, ale realizowane w jak najbardziej znanej konfiguracji organizacyjnej oraz artystycznej. „Podróże z Konopnicką. Pisz do mnie więcej” to już nasz czwarty projekt, jaki powstaje we współpracy z Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu. Tym razem, zainspirowani propozycją jego dyrektora Pawła Bukowskiego, sięgnęliśmy do listów autorki Roty i jej córki, krakowskiej aktorki Laury. Kiedyś ludzie pisali do siebie i to pisali dużo oraz ciekawie. Zbiory listów XIX- i XX-wiecznych artystów, przedsiębiorców, rolników czy nawet polityków, to oprócz bezcennej faktografii również prawdziwa literatura.

Przedstawienie powstało w ramach współpracy Ośrodka Praktyk Artystycznych Teatru Nie Teraz w Rudzie Kameralnej i Zakliczyńskiego Centrum Kultury. Premiera odbyła się w wyjątkowych anturażu, bo we wnętrzach dworku Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu, w sobotę 8 lipca 2023 o godz. 17:00. Trzy dni wcześniej, a więc 5 lipca, o godz. 18:00, w ramach otwartej próby generalnej, spektakl „Pisz do mnie więcej” został zaprezentowany w Ratuszu na scenie Zakliczyńskiego Centrum Kultury.

W spektaklu, po raz pierwszy zaprezentował się w zespole TNT Piotr Piecha, aktor Teatru Ludowego w Nowej Hucie, brawurowo wykonując na akordeonie własne kompozycje, specjalnie przygotowane do tego projektu.
A tą piątą i mamy nadzieję że nie ostatnią wspólną realizacją jest „Zaśpiewać Konopnicką – WIDOWISKO TEATRALNE” tradycyjnie już przygotowane według scenariusza, scenografii i reżyserii naszego szefa Tomasza Żaka. Autorem oprawy muzycznej jest Marcin Korbut a plastycznej Jerzy Duda.

Zespół aktorski to, poza Haliną Machel, autentyczni miejscowi twórcy ludowi – po raz pierwszy występujący na scenie TNT:

HALINA MACHEL – jako Gwiazdorzyca
MARCIN KORBUT – jako Kapelmistrz (oraz heligonka i klarnet)
JUSTYNA CHMIELEK-KORBUT – jako Dziewczyna 1 z Kapeli (oraz skrzypce)
DOROTA TOKARZ – jako Dziewczyna 2 z Kapeli
ADAM GAURA – jako Chłopiec (oraz heligonka)
Specjalne podziękowania dla Barbary Bukowskiej.

Premiera: Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu, 5 października 2024.

Przedstawienie powstało po raz drugi w ramach współpracy Ośrodka Praktyk Artystycznych Teatru Nie Teraz w Rudzie Kameralnej i Zakliczyńskiego Centrum Kultury.

Odwołując się do materiałów promocyjnych przedstawienia, zacytujmy: „Zaśpiewać Konopnicką” jest kolejną inscenizację TNT (po „Pisz do mnie więcej”) wpisaną w konwencję śpiewogry (musicalu). Ta formuła doskonale się sprawdza, gdy chodzi o dotarcie do odbiorcy z patriotycznym i tożsamościowym przesłaniem Marii Konopnickiej.

Jest to opowieść o wędrownej grupie wagantów, ludowych śpiewaków i opowiadaczy, których niegdyś pełno było na polskich wiejskich drogach i na ryneczkach i placykach małych miasteczek. Ich występy było wielką atrakcją, swoistym świętem, tak dla dorosłych, jak i dla dzieci. Bohaterowie naszego spektaklu, choć wpisani w te niegdysiejsze ramy, przychodzą do widza tu i teraz. Korzystając z tekstów i poezji Konopnickiej opowiadają o tym, co dzisiaj ważne dla każdego.

Źródło informacji: Tarnowski Kurier Kulturalny – partner www.zakliczyninfo.pl