Zakliczyński fenomen artystyczny – kultura ludowa

Bogactwo i różnorodność zakliczyńskiego środowiska artystycznego wzbudza podziw, a czasami zazdrość w Subregionie Tarnowskim. Niektórzy wręcz z niedowierzaniem zastanawiają się nad tym, jak w tak relatywnie niewielkiej gminie jak Zakliczyn, działa tyle zespołów artystycznych, tylu rozpoznawalnych artystów, tyle tutaj się dzieje. „Winę” za tą rozpoznawalność ponosi samo nasze środowisko, które jest bardzo aktywne, kreatywne, często występując w różnych miejscach i festiwalach nie tylko zresztą w Regionie Tarnowskim.

Na początku XXI wieku z mecenatem samorządowej instytucji kultury w Zakliczynie kojarzone były dwa zespoły; Strażacka Orkiestra Dęta „Filipowice” oraz Zespół „Mały Gwoździec”, zaś z artystów indywidualnych artysta – fotografik Stanisław Kusiak. Dzisiaj grono artystów współpracujących z Zakliczyńskim Centrum Kultury, a i zespołów działających pod egidą ZCK lub Stowarzyszenia „Klucz” wspierającego działalność samorządowej instytucji kultury, jest nieporównywalnie bogatsze od tamtych czasów.

Dzisiaj będzie o aktywności w obszarze kultury ludowej. W obszarze kultury ludowej gmina Zakliczyn stała się prawdziwą potęgą w regionie.

„Mały Gwoździec” przekształcił się w Zespół Folklorystyczny „Gwoździec” w którym tańczą najmłodsze dzieci, młodzież i dorośli. Od niedawna działa tutaj świetnie zapowiadająca się Kapela ludowa „Zza miedzy” składająca się z młodych muzyków z naszej Gminy. Przy „Gwoźdźcu” znalazły swoje miejsce także grupy śpiewacze. Ten gwoździecki fenomen zawdzięczamy przede wszystkim kierownik ZF „Gwoździec” Agacie Nadolnik (pełni tą funkcję społecznie – bez wynagrodzenia), emerytowanej dyrektor tutejszej Szkoły, wiceprezes Stowarzyszenia „Klucz.” Zakliczyńskie Centrum Kultury do pracy merytorycznej zatrudnia instruktora – choreografa Janusza Cierlika od samego początku związanego z „Gwoźdźcem” oraz akompaniament muzyczny. Cieszy fakt, że młodsze pokolenie zdobywa szlify instruktorskie w zakresie tańca ludowego (Monika Pawlik, Agnieszka Martyka). Zespół Folklorystyczny „Gwoździec” działa od 1997 roku - jest laureatem wielu nagród, które zdobył na przeglądach i festiwalach folklorystycznych. W 2022 roku dzięki projektowi Etnoteka MCK "Sokół" w Nowym Sączu „Gwoździec” nagrał debiutancką płytę.

Kapela ludowa „Opatkowice” w Zakliczynie powstała dzięki realizacji wspólnego z Małopolskim Centrum Kultury „Sokół” z Nowego Sącza projektu „Małopolska Szkoła Tradycji” w latach 2016 -20. Ten projekt pozwolił na utworzenie przy ZCK Matecznika tradycji w zakresie muzykowania ludowego, ale nie tylko, bo także w ramach Małopolskie Szkoły Tradycji były prowadzone zajęcia w zakresie tańca ludowego, gry na heligonce, kontrabasie, skrzypcach, klarnecie oraz kowalstwa i rzeźby w drewnie. Uczniowie zajęć muzycznych prowadzonych przez instruktorów; Annę Wenc – Zabawę, Kazimierza Dębickiego, Janusza Fudymę, Marcina Korbuta stali się członkami – założycielami Kapeli „Opatkowice.” Potem naukę gry na instrumentach smyczkowych w ramach programu ministerialnego prowadziła Justyna Chmielek – Korbut. Dzisiaj instruktorami „Opatkowic” są Justyna Chmielek – Korbut i Marcin Korbut, a kierownikiem jest Halina Machel – absolwentka kursów instruktorskich w zakresie tańca ludowego w MCK „Sokół” Nowy Sącz. W 2022 roku nagrała kapela debiutancką płytę "Leć głosie po rosie". Kapela „Opatkowice” występowała dotąd nie tylko na terenie Gminy Zakliczyn, ale także w Małopolsce, na Podkarpaciu, na Mazowszu czy Pomorzu. „Opatkowice” są laureatami przeglądów folklorystycznych organizowanych w Baranowie Sandomierskim czy Głogowie Małopolskim. Na co dzień kapela współpracuje z zespołem „Dziadki z chatki” prowadzonym przez Stowarzyszenie „Czerpok” w Paleśnicy. Zresztą ten projekt także ma genezę w Małopolskiej Szkole Tradycji i prowadzonym w Paleśnicy Mateczniku przez instruktor Kingę Biel – Dubiel.

Jednym z uczestników i mistrzów Małopolskiej Szkoły Tradycji był Tadeusz Malik, który w ramach projektu prowadził naukę gry na heligonce. To właśnie wtedy, w 2016 roku, zaczął rodzić się kolejny ewenement kulturowy, a mianowicie powstanie Zakliczyńskiego Klubu Małopolskich Heligonistów i Harmonistów przy Stowarzyszeniu „Klucz”. Potem młodzi adepci gry na heligonce mogli kształcić się w ramach ministerialnego programu „Mistrz i uczeń – heligonka” i tak dorosły Klub Heligonistów i Harmonistów wzbogacił się o grupę dziecięcą. Zakliczyńscy Heligoniści i Harmoniści koncertują nie tylko na terenie Gminy Zakliczyn, ale także w innych gminach Regionu Tarnowskiego, gdzie są bardzo często zapraszani przez organizatorów wydarzeń kulturalnych. Mistrz Tadeusz Malik i jego wychowankowie są laureatami jedynego w Polsce Festiwalu Heligonistów organizowanego w Mordarce, a także innych przeglądów i festiwali folklorystycznych.

Tadeusz Malik – członek Zarządu Stowarzyszenia „Klucz” – jest także założycielem i liderem jedynej obecnie aktywnie działającej kapeli podwórkowej w regionie – Zakliczyńskiej Kapeli Podwórkowej „Gulony”. To pierwsza w historii Zakliczyna kapela podwórkowa . „Gulony” powstały w 2021 roku i zadebiutowały podczas uroczystego zakończenia rewitalizacji zakliczyńskiego Rynku. Od tego czasu zdobywając wielką popularność, koncertują w wielu miejscowościach Małopolski.

To jednak nie wszystko, co składa się na to, że jesteśmy prawdziwą potęgą w regionie w obszarze aktywności w kulturze ludowej. To właśnie u nas powstał jedyny w swoim rodzaju serial „Czerpiąc z dziedzictwa przodków” składający się z dziesięciu odcinków i pokazujący zwyczaje ludowe od narodzin do końca żywota ludzkiego. Autorką scenariusza i reżyserem jest Halina Machel – isntruktor ds. kultury ludowej ZCK, a serial powstał dzięki dofinansowaniu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury "EtnoPolska 2021."

To jeszcze nie wszystko, bo dzięki środkom ministerialnym pochodzącym z Funduszu Promocji Kultury pod koniec 2023 roku pokazaliśmy publiczności zakliczyńskiej pierwszy musical ludowy pod tytułem „Posłuchojcie ludkowie”, którego autorami są Halina Machel oraz Marcin Korbut. Oglądający ten musical reżyser Teatru Nie Teraz Tomasz A. Żak zapragnął także musicalu ludowego w Teatrze Nie teraz i tak powstał spektakl ludowy „ Zaśpiewać Konopnicką” z premierą w 2024 roku.

W opisie poszczególnych aktywności starałem wymienić się instruktorów, którzy przyczynili się do realizacji unikalnych projektów w zakresie kultury ludowej. Warto osobno wymienić Stanisława Sochę – znakomitego i sławnego artysty rzeźbiarza z Faściszowej. Pan Stanisław w ramach Małopolskiej Szkoły Tradycji prowadził szkółkę rzeźbiarską i współpracował także z nami w ramach innych projektów w zakresie popularyzacji rzeźbiarstwa. Rycerze w Sali im. S. Jordana czy zakliczyńska szopka wystawiana na Rynku w okresie Świąt Bożego Narodzenia, to dzieło Stanisława Sochy. Odnajdziecie Stanisława Sochę też jako aktora we wspomnianym wyżej serialu „Czerpiąc z dziedzictwa przodków”.