Będzie „Zemsta” na melsztyńskim zamku

Zakliczyńskie Centrum Kultury otrzymało grant w wysokości 55 000,00 zł z programu "Teatr" Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na realizację projektu "Biesiada Fredrowska w Melsztynie".

Dzięki temu miłośnicy teatru będą mogli zobaczyć na jesieni w scenerii zamku melsztyńskiego najsławniejszą komedię polskiego komediopisarza Aleksandra hr Fredry - „Zemstę” - w wykonaniu Krakowskiego teatru Komedia.

„Zemsta” powstała w 1833 roku, a inspiracją do jej powstania był dokumentem znalezionym przez Fredrę na zamku Kamieniec w Odrzykoniu, który otrzymał w posagu żony. W dokumencie tym znajduje się historia poprzednich właścicieli. Budowla była własnością dwóch skłóconych ze sobą rodów: Firlejów (dolna część zamku) i Skotnickich (górna część). Piotr Firlej – daleki pierwowzór Cześnika dokuczał Janowi Skotnickiemu – pierwowzorowi Rejenta, za co ten skierował rynny na jego zabudowania. Wtedy Firlej napadł na jego robotników naprawiających mury górnego zamku i zniszczył przy okazji rynny. Skotnicki pozwał go przed sąd i wygrał sprawę, ale kres ich długoletnim zatargom położył dopiero ślub zawarty w 1630 roku przez wojewodzica Mikołaja Firleja z kasztelanką Zofią Skotnicką.  W pierwszej wersji rękopisu Fredro umieścił akcję w XVII wieku (wskazuje na to data 4 czerwca 1664 roku umieszczona w testamencie Papkina), a głównymi bohaterami byli: sfrancuziały Baron (późniejszy Cześnik), Kiełbik (Rejent), Pani Rublowa (Podstolina), Papkiewicz (Papkin). Dopiero w kolejnej wersji rękopisu pojawiły się ostateczne nazwiska postaci, a akcję przesunięto o sto kilkadziesiąt lat.

Rok 2023 Sejm RP ustanowił „Rokiem Aleksandra Fredry”.

Uchwała Sejmu przypomina, że „w roku 2023 przypada 230. rocznica urodzin Aleksandra Fredry, najwybitniejszego polskiego komediopisarza, a także pamiętnikarza, poety oraz żołnierza kampanii napoleońskich”.
„Aleksander Fredro wywodzący się ze starej rodziny szlacheckiej o kilkusetletniej tradycji urodził się 20 czerwca 1793 roku w majątku rodzinnym w Surochowie koło Jarosławia. Jako 16-letni chłopiec wstąpił na ochotnika do armii Księstwa Warszawskiego dowodzonej przez księcia Józefa Poniatowskiego. Brał udział m.in. w wyprawie na Moskwę w 1812 roku, dosłużył się stopnia kapitana. Za męstwo w walkach został odznaczony Złotym Krzyżem Orderu Virtuti Militari, a przez cesarza Francuzów Napoleona Bonaparte Orderem Legii Honorowej” – napisano w uchwale.
Wskazano, że „Fredro to twórca oryginalnej polskiej komedii”. „Doskonale znał teatr europejski i jego tradycje, do których świadomie nawiązywał w swojej twórczości. Napisał kilkadziesiąt utworów scenicznych: jednoaktówek i komedii wieloaktowych, fars, grotesek i wodewilów, które szybko trafiały na sceny teatrów: lwowskiego, warszawskiego i krakowskiego. W roku 1818 napisał swoją pierwszą komedię „Pan Geldhab”. Debiutem scenicznym Aleksandra Fredry była jednak jednoaktówka „Intryga na prędce, czyli Nie ma złego bez dobrego”, powstała w roku 1815, a pierwszy raz wystawiona w 1817 roku. Jednym z najbardziej znanych dzieł Aleksandra Fredry są „Śluby panieńskie, czyli Magnetyzm serca”. Pierwsza wersja tej pięcioaktowej komedii wierszem powstała w 1827 roku, ostateczna – pięć lat później. Jedną z ważnych pozycji w kanonie polskiej literatury jest „Zemsta”, napisana prawdopodobnie w 1833 roku. W jego twórczości na uwagę zasługują również „Damy i huzary”, „Pan Jowialski” czy „Dożywocie” – podkreślono.
Zwrócono uwagę, że Fredro znany jest także jako twórca bajek, m.in. bajek i wierszy dla dzieci „Małpa w kąpieli”, „Paweł i Gaweł” oraz „Osiołkowi w żłoby dano”.
Przypomniano, że jest również autorem pamiętników z epoki napoleońskiej „Trzy po trzy”, uznanych za klasykę literatury wspomnieniowej. Fredro zmarł we Lwowie w 1876 roku.
„W uznaniu zasług dla polskiej kultury Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanawia rok 2023 Rokiem Aleksandra Fredry” - głosi uchwała Sejmu.

Dodam jeszcze od siebie, że Fredro był samoukiem. Sam o sobie pisał: "Nigdy mi się nad książką nie zmarszczyło czoło, trąbka myśliwska w kniei była moją szkołą". Zaczął tworzyć jako dojrzały mężczyzna, po trzydziestce.

Tekst: Kazimierz Dudzik, foto: Filip Jaroszyński (ze spektaklu Krakowskiego Teatru Komedia na zamku w Janowcu)