Fascynująca, unikatowa figura nagrobna w Domosławicach

Oko Boga” lub też „Oko Opatrzności” z jednej strony figury nagrobnej i Symbol Ducha Świętego z drugiej strony – takie symbole znajdują się na najstarszej chyba istniejącej figurze nagrobnej na cmentarzu w Domosławicach – myślę, że ten nagrobek „pamięta” czasy założenia domosławickiej nekropolii.

Oko Opatrzności w Domosławicach

Skąd się wzięło „Oko Opatrzoności” na domosławickim cmentarzu? Prosta odpowiedź brzmi – bo ktoś postanowił taką figurę nagrobną w XIX wieku wybudować. Ale dlaczego ? Pozwalam sobie domniemać, że było to echem epidemii panującej tuż po zakończeniu Rabacji Chłopskiej Jakuba Szeli. Moje przypuszczenia tkwią z realiach historycznych oraz w herbie…Radzymina. Oko opatrzności widnieje na herbie i fladze Radzymina od 1936 roku, ale historia heraldyków tego, sięga początków XVIII wieku, gdy miasto zostało zagrożone przez zarazę morową. Po jej wygaśnięciu mieszkańcy uwierzyli, że w tych trudnych dniach Opatrzność Boża czuwała nad miastem, co wyraziło się dość łagodnymi skutkami epidemii (podobnie było na terenie parafii Domosławice).

Oko jako takie, a zwłaszcza oko w trójkącie należą do starych i ważnych symboli chrześcijańskich, a nawet wywodzi się z przedchrześcijańskich religii. Graficznie symbol ten przedstawia wizerunek oka wpisanego w równoramienny, rozwartokątny lub prostokątny trójkąt z rozwartym lub prostym kątem u góry, niekiedy zaś w trójkąt równoboczny. Wokół trójkąta pojawiają się dodatkowe ornamenty, najczęściej ułożone w formę okręgu, na przykład koło, czy promienie, co wiąże ten znak z symboliką solarną. Oko w trójkącie ten symbolizuje Opatrzność Bożą i Trójcę Świętą, a połączone z symboliką solarną również Jezusa Chrystusa.

Niestety, ten symbol został zawłaszczony przez masonerię, która już w XVIII wieku znak i całą koncepcję Opatrzności Bożej (mocno ją przy tym przekręcając) przejęła. W symbolice wolnomularskiej występuje „wszechwidzące oko Boga” w trójkącie i wieńcu promieni, przypominające wspomniany już symbol Trójcy Świętej; umieszczone w wielu lożach nad fotelem mistrza ma przypominać o mądrości przenikającej wszystkie tajemnice i o czujności Stwórcy, Wielkiego Architekta Świata, zwane jest także niekiedy „okiem Opatrzności”. Z inicjatywy masonów Oko Opatrzności znalazło się na banknocie dolarowym. Z tego powodu na Zachodzie, a zwłaszcza w kręgach anglosaskich jest postrzegane jako symbol masoński, a nie katolicki.

Na szczęście u nas jest jeszcze inaczej. I oby tak pozostało już na zawsze. Oby Oko Opatrzności każdemu chrześcijaninowi kojarzyło się przede wszystkim z Bogiem Trójjedynym, a nie z masonami.

Gołębica – symbol Ducha Świętego

Na domosławickiej figurze nagrobnej mamy kolejny ważny symbol – gołębicę symbolizująca Ducha Świętego. Gołąb jako ptak ma przypisywanych wiele znaczeń w różnych religiach i kulturach. Jest to prawdopodobnie efekt tego, że gatunek ten uważa się za jeden z pierwszych udomowionych ptaków. Gołębie w języku polskim oznaczają miłość i wierność, co jest widoczne w wielu przysłowiach i powiedzeniach. W końcu o zakochanych mówi się „dwa gołąbki”. Po raz pierwszy symbol Ducha Świętego – gołębica – pojawił się już w Starym Testamencie. To właśnie gołąb przyniósł do Noego na Arkę gałązkę oliwną, która oznaczała pokój między Bogiem a ludźmi. W istotny sposób gołębica wyróżniła się podczas chrztu Jezusa w Jordanie, kiedy zstąpiła z nieba i unosiła się nad nim. Choć sama w sobie była ptakiem, to w nią właśnie wstąpić miał Duch Święty, aby oznaczyć Jezusa jako Syna Bożego. Tak więc w religii katolickiej gołębica utożsamiana jest z Duchem Świętym, choć tak naprawdę dopiero od XVI wieku. Do XVI wieku Duch Święty przedstawiany był w ikonografii pod postacią męską w Trójcy Świętej. Dopiero papież Urban VII zabronił takiego przedstawiania Ducha Świętego. Potem w XVII wieku kolejny papież, Benedykt XIV, nakazał, aby w sztuce jako trzecia pojawiała się gołębica – symbol Ducha Świętego. Jednym z najsłynniejszych miejsc, w których pojawia się gołębica – Duch Święty – jest bazylika watykańska, a dokładniej jedyny witraż powstały w 1666 roku.

Ten unikatowy, domosławicki nagrobek i jakże cenny element dziedzictwa kulturowego, jest już bardzo nadgryziony zębem czasu i wymaga niemalże natychmiastowej interwencji służb konserwatorskich. Szkoda byłaby wielka aby zniszczał do końca, bo to jest unikat.