Ballada o Wołyniu w zakliczyńskim ratuszu

14 czerwca 2025 roku w Sali im. S. Jordana zakliczyńskiego ratusza, odbędzie się praperemiera wznowienia spektaklu Teatru Nie Teraz „Ballada o Wołyniu” – początek spektaklu o godzinie 18 – tej – wstęp wolny. Zapraszamy, w szczególności tych, którzy jeszcze nie mieli okazji zobaczyć tego przejmującego, teatralnego przedstawienia.

O tym, kto jest autorem, wykonawcami spektaklu oraz kogo zobaczymy na scenie przeczytacie poniżej. Uzupełnieniem informacji są także recenzje tego wydarzenia teatralnego.

Reżyseria, scenariusz i scenografia: TOMASZ A. ŻAK
Aktorzy: ALEKSANDRA PISZ, ZOFIA STACHOWIAK, ANNA WARCHAŁ
Głos 1: TOMASZ LEWANDOWSKI
Głos 2: JERZY PAL
Technika: RYSZARD ZAPRZAŁKA

Zdjęcia: Aleksandra Żak

Specjalne podziękowania dla: ks. Tadeusza Isakowicz-Zaleskiego, Ewy Siemaszko, Romualda Niedzielko i Wiesława Tokarczuka.

Prapremiera: Muzeum Niepodległości w Warszawie, 23 i 24 maja 2011 r.

Premiera:Tarnowski Teatr im. L. Solskiego, 28 i 29 czerwca 2011 r.

*
(…) Należy zauważyć, że przedsięwzięcia Teatru Nie Teraz, nawet gdy nie wiążą się bezpośrednio z dziełem któregoś z naszych wielkich romantyków, mieszczą się w nurcie niepodległościowym wywodzącym się z polskiego romantyzmu. (…) Teatr Nie Teraz jest odważnym świadectwem naszej wiary i patriotyzmu. Zwłaszcza dziś potrzeba nam teatru o takim właśnie wymiarze (…)
Temida Stankiewicz-Podhorecka, Fałszywym trendom pod prąd

WPIS. Wiara, Patriotyzm i Sztuka. Nr 7-8 (141-142), 2022

• Spektakl Teatru Nie Teraz „Ballada o Wołyniu” to pierwsze w Polsce przedstawienie teatralne, który opowiada o ludobójstwie popełnionym przez nacjonalistów ukraińskich na polskiej ludności zamieszkałej na terenach południowo-wschodnich województw II RP w latach II wojny światowej.
  • Ten niezwykle trudny temat, przez całe dziesięciolecia był przemilczany, a obecnie wciąż czeka na swą pełną obecność w świadomości Polaków. Jest równie ważny jak pamięć Powstania Warszawskiego czy pamięć o pokoleniu Żołnierzy Wyklętych.
  • Scenariusz spektaklu korzysta z wątków legendarnej książki wielkiego polskiego pisarza Włodzimierza Odojewskiego „Zasypie wszystko, zawieje”. Wykorzystywane są także oryginalne świadectwa osób, które przeżyły Zagładę Polaków na Kresach oraz stare pieśni, w tym melodia ukraińska ze współczesnymi słowami Bogny Lewtak-Baczyńskiej.

* * *
W rankingu miesięcznika „Teatr” - Najlepszy, najlepsza, najlepsi w sezonie 2010-2011 nominowano „Balladę o Wołyniu” w trzech kategoriach:
- Najlepsza adaptacja teatralna (opracowanie tekstu).
Autor scenariusza i reżyser spektaklu, Tomasz Żak wykorzystał w swoim niezwykle interesującym artystycznie przedstawieniu wątki fabularne powieści Włodzimierza Odojewskiego „Zasypie wszystko, zawieje” oraz fakty zawarte w dokumentach i świadectwach osób, którym udało się ocaleć ze straszliwego holokaustu dokonanego na Polakach przez nacjonalistów ukraińskich na polskim Wołyniu podczas drugiej wojny światowej. A także opiera się na świadectwach rodzinnych, zwłaszcza swoich dziadków, którzy pochodzili z Włodzimierza Wołyńskiego. Zwarta, znakomita dramaturgicznie adaptacja. Warto dodać, iż ten wstrząsający temat, który wciąż pozostaje u nas tematem tabu pojawia się na scenie teatralnej w Polsce po raz pierwszy;
- Najlepsza reżyseria.
Bardzo udana reżyseria Tomasza Żaka oddająca prym słowu, wzbogacająca je czytelną symboliką znaków, utrzymana w pewnym sensie w konwencji teatru rapsodycznego, nieprzekraczająca granicy niezbędnej ekspresji wyrazu, co przy tak wstrząsającym temacie jest niezwykle ważne. Konsekwentnie poprowadzona myśl od pierwszej po ostatnią scenę, interesująco pomyślana klamra kompozycyjna w formie Prologu i Epilogu;
W sezonie 2014-2015 ranking „Teatru” wyróżnił w sposób wyjątkowy TNT w kategorii „Najlepsze przedstawienie teatru alternatywnego”:
Wszystkie spektakle z aktualnego repertuaru Teatru Nie Teraz z Tarnowa, założonego i doskonale prowadzonego pod prąd dyktatowi poprawności politycznej przez niestrudzonego Tomasza Antoniego Żaka.
* * *
Fragmenty recenzji:

(…) „Ballada o Wołyniu”, prócz roli stricte artystycznej, wypełnia także ważną misję społeczną, edukacyjną, historyczną i moralną.
(…) Przedstawienie choć tematycznie jest wielkie i głębokie jak tragedia antyczna, formalnie ma charakter kameralny. Reżyser opowiada tę dramatyczną, prawdziwą historię ustami trzech kobiet: dwóch Polek i jednej Ukrainki. Teraz, już jako dorosłe kobiety, dają świadectwo, czego doświadczyły, co widziały, gdy były dziećmi.(…)
Tomasz Antoni Żak znalazł znakomite i adekwatne do tematu rozwiązanie formalne spektaklu. Ascetyczna scena, bez specjalnych dekoracji. Nie ma tu żadnych inscenizacyjnych fajerwerków, nic nie odrywa uwagi widza od tego, co najważniejsze, czyli od przekazu. Ta ascetyczność sceny tonącej w półmroku, jej plastyczny obraz tworzy klimat pięknie harmonizujący z tematyką przedstawienia. Skromnego i wielkiego zarazem.
Wspaniale, wyraziście, w pełni wiarygodnie poprowadzone role przez trzy aktorki. Wszystkie świadomie używają środków wyrazu czy to poprzez gest, czy mimikę, czy pauzowanie. Świetne role. To w dużej mierze zasługa Tomasza Antoniego Żaka. Widać tu w pełni perfekcyjną pracę reżysera z aktorem.
Temida Stankiewicz-Podhorecka, Ludobójstwo na Polakach wciąż bez kary, Nasz Dziennik, 31 maja 2011, Nr 125 (4056)

Nostalgiczne pełne przejmującego smutku i tęsknoty pieśni ubrane w określoną scenografię – skromną, ubogą wręcz, a przez to nadającą potęgi wymowie spektaklu w jakiś sposób, magiczny siłą swojego utajonego przekazu przenoszą widza w świat pełen niepojętego, niezrozumiałego obcego i wynaturzonego splotu wydarzeń, który zepchnął dwa narody żyjące do tej pory w zgodzie w otchłanie: z jednej strony straszliwej zbrodnia co za tym idzie ukrytego, drążącego poczucia winy, z drugiej; męki i zagłady. (…)
Refleksja – to jest główna idea owej sztuki, tak sądzę. Refleksja nad, przede wszystkim – naszym własnym losem, naszym sumieniem, naszą nijakością, naszym skłóceniem, niezrozumieniem i jego całkowitym czasami brakiem. Czy i jak można budować cokolwiek w ten sposób? Jak można budować solidnie na fundamentach z piasku i wody? Lub może już powoli całkowitym braku fundamentów.
Piotr Szelągowski, Ballada o zaginionym świecie, www.bezprzesady.pl, 24 maja 2011

(…) Zaskakuje już tylko przyjęta dla tego dramatu konstrukcja, przywołująca nawet na myśl telewizyjną „scenę faktu", oparta głównie o przejmujące relacje – monologi trzech bohaterek i dochodzące spoza sceny komentarze przesłuchującego je po wojnie oficera czy urzędnika.
(…) Reżyser zaufał swoim aktorkom i w ten sposób, dzieląc się dziełem, do którego jako potomek kresowej rodziny był predestynowany, moim zdaniem - wygrał. (…) Sztuka jest czytelna i zrozumiała dla odbiorców. To dla mnie wielka ulga, bo nareszcie – za pomocą tego przedstawienia - można zmazywać na polskiej scenie hańbę dotychczasowej niepamięci o ofiarach wielkiego ludobójstwa.
Piotr Dziża, Pionierzy mają łatwiej?, www.inTARet.pl, 11 lipca 2011

TEATR NIE TERAZ (TNT)  istnieje od 1980 roku. Od sierpnia 2019 roku, po wielu latach przygotowań, zainicjował działalność Ośrodka Praktyk Artystycznych, co jest realizowane w ramach współpracy z Gminą i Miastem Zakliczyn oraz z Zakliczyńskim Centrum Kultury na bazie świetlicy we wsi Ruda Kameralna.

TNT współpracował z najważniejszymi ośrodkami teatru poszukującego: Instytutem Grotowskiego we Wrocławiu, Ośrodkiem Praktyk Teatralnych Gardzienice, Workcenter of Jerzy Grotowski and Thomas Richards w Pontederze we Włoszech. Organizował cykle warsztatowe, m.in. z artystami z Wielkiej Brytanii i Azji: Singapuru, Japonii, Korei. Własną metodę warsztatową promuje poprzez autorskie warsztaty „Teatr dla Tradycji”.

TNT jest autorem premier scenicznych, spektakli ulicznych i działań o charakterze „work in progress”. Uczestniczył w najważniejszych festiwalach teatru poszukującego w Polsce, m.in.: Krakowskich Reminiscencji Teatralnych, Międzynarodowym Festiwalu Studenckim FAMA w Świnoujściu, Łódzkich Spotkaniach Teatralnych, Poznańskim Festiwalu MALTA, Międzynarodowym Festiwalu Teatru Ulicznego w Jeleniej Górze czy także na Festiwalu Niepokorni-Niezłomni-Wyklęci w Gdyni.

TNT był organizatorem dwóch edycji ogólnopolskiego interdyscyplinarnego festiwalu „Spotkania Teatrów Innych” w Tarnowie oraz współtworzył kilkuletni cykl „Teatralnych Spotkań Obrzeży” w Galerii Władysława Hasiora w Zakopanem. Jest autorem dużych projektów artystycznych (w tym międzynarodowych), m.in.: „Próba Wyobraźni”, „Tichsze”, „Ikonostas”, „Kwiaty”, „Czym wypełnić puste ramy”, „Drzewo Krzyża”. Występował niemal we wszystkich zakątkach Polski. Odwiedził również Ukrainę, Czechosłowację, Niemcy, Szwajcarię, Austrię i Francję.

Twórcy TNT w roku 2000, jako pierwsi w Polsce, stworzyli spektakl o Armii Wyklętej („Na Etapie”), czyli opowieść o ludziach, którzy z bronią w ręku walczyli przeciwko komunistycznemu zniewoleniu kraju. Do tej tematyki teatr wrócił po 12 latach przedstawieniem „Wyklęci”. Równie prekursorskim jest spektakl „Ballada o Wołyniu” (2011), mówiący o ludobójczej zagładzie Polaków na południowo-wschodnich ziemiach Rzeczypospolitej, dokonanej w latach 1943-47 przez nacjonalistów ukraińskich. O nader często zakłamanych relacjach polsko-żydowsko-niemieckich jest inscenizacja dramatu Romana Brandstaettera „Dzień gniewu” (2013). TNT sięga również do klasyki, np. do „Antygony” Sofoklesa – „Kreon 2010” z roku 2014 czy „Lekcji” Ionesco z roku 2015. W roku 2016 TNT był organizatorem jubileuszu 80-lecia prof. Kazimierza Brauna oraz inscenizatorem jego dramatu „Powrót Norwida”, a w roku 2017 stworzył przedstawienie „Koniec świata”, odwołujące się m.in. do objawień fatimskich. Rok 2018 wielki projekt artystyczny – „WYKLĘCI 44” realizowany w ramach dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W roku 2019 swą premierę miało przedstawienie „Nie odchodź mnie! Tryptyk kresowy”, a w 2020 nowatorska inscenizacja baśni Marii Konopnickiej „O krasnoludkach i o sierotce Marysi”, zrealizowana we współpracy z Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu. W kolejnych latach współpraca z Żarnowcem była kontynuowana, czego efektem są m.in. takie spektakle jak „Prometeusz i Syzyf” (2022) i „Pisz do mnie więcej (2023). W roku 2022 miało miejsce wyjątkowe przedsięwzięcie artystyczne - przedstawienie „Pokonać piekło”, której bohaterami są dwaj polscy męczennicy – św. o. Andrzej Bobola i bł. ks. Jerzy Popiełuszko.

TNT organizuje spotkania poetyckie i dyskusyjne. Angażuje się w różne przedsięwzięcia kulturotwórcze i społeczne. Współpracuje z zespołami kultury ludowej. Prowadzi również konsekwentną działalność edukacyjną, m.in. poprzez tzw. lekcje teatralne. Od roku 2014 do 2018 współpracował z Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie, realizując tam unikatowy projekt „Edukacja przez kreację”. Wydaje czasopismo „Intuicje”.

www.nieteraz.pl  www.facebook.com/teatrnieteraz/ 
e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.