W sali Spytka Jordana w zakliczyńskim Ratuszu 10 czerwca 2021 r. (godz. 12) zastępca prezesa IPN dr Mateusz Szpytma, dyrektor Oddziału IPN w Krakowie dr hab. Filip Musiał i burmistrz Zakliczyna Dawid Chrobak otworzą wystawę „TU rodziła się Solidarność rolników". Ekspozycja przypomina walkę rolników o samorządność oraz zmiany społeczne na polskiej wsi w skali całego kraju, jak również w Małopolsce. Wystawa składa się z części ogólnopolskiej oraz regionalnej. Teksty są prezentowane w języku polskim i angielskim.
Zastępca Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej Dr Mateusz Szpytma, Burmistrz Miasta i Gminy Zakliczyn Dawid Chrobak, mają zaszczyt zaprosić na otwarcie wystawy „Tu rodziła się Solidarność Rolników”. 10 czerwca 2021 r., godz. 12.00 Zakliczyn – Ratusz sala Spytka Jordana.
Idee „Solidarności" zrodzone w sierpniu 1980 r. w Gdańsku dotarły do najdalszych zakątków kraju. Niezależne związki zakładali nie tylko pracownicy zakładów przemysłowych, lecz również rolnicy. W tworzenie wiejskiej „Solidarności" zaangażowało się wielu byłych działaczy mikołajczykowskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego, żołnierzy Batalionów Chłopskich i Armii Krajowej, wśród nich Hanna Chorążyna, Janusz Rożek, Józef Teliga, Henryk Bąk. Inni, jak np. Stanisław Mierzwa, służyli związkowcom swoimi radami.
Jak powstawała rolnicza „Solidarność"
W chwili podpisania Porozumień Sierpniowych 1980 r. i powstania Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność" w całym kraju zaczęły powstawać analogiczne do struktur pracowniczych, związki zawodowe skupiające rolników indywidualnych. Wykształciły się trzy główne nurty: NSZZ „Solidarność Wiejska", NSZZ „Solidarność Chłopska" oraz Związek Producentów Rolnych. Tymczasem władze konsekwentnie odmawiały rolnikom prawa do rejestracji niezależnych związków. Dopiero po strajkach chłopskich w Ustrzykach Dolnych i Rzeszowie doszło do podpisania pierwszych porozumień z władzą.
Przełom nastąpił po strajku okupacyjnym w Bydgoszczy i brutalnej pacyfikacji przez ZOMO protestujących na sesji Wojewódzkiej Rady Narodowej działaczy „Solidarności" oraz działaczy chłopskich (19 marca 1981 r.). W obliczu strajku generalnego w całej Polsce – komuniści ustąpili. 12 maja 1981 r. Sąd Wojewódzki w Warszawie zarejestrował NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność".
Chłopski opór przeciwko komunistycznym rządom miał w Polsce długą tradycję. Początkowo polegał na poparciu dla Polskiego Stronnictwa Ludowego (1945-1947) i sprzeciwie wobec kolektywizacji. PRL była jedynym państwem w sowieckim bloku, w którym nie udało się jej przeprowadzić. Opór wsi potęgowało wspieranie przez komunistyczne rządy niewydolnej własności państwowej i „spółdzielczej" na wsi, a także liczne absurdy gospodarcze i administracyjne, które uderzały w interesy rolników, w rękach których pozostawało 80 proc. ziemi. Niezadowolenie wsi powiększył jeszcze kryzys gospodarczy drugiej połowy lat 70. XX wieku.
W takiej atmosferze rodziły się pierwsze inicjatywy opozycyjne na wsi. Powstał m.in. Tymczasowy Komitet Niezależnego Związku Zawodowego Rolników. W grudniu 1980 r. rolnicy z Bieszczad rozpoczęli strajk okupacyjny w Ustrzykach Dolnych. Domagali się m.in. rejestracji NSZZ Rolników „Solidarność Wiejska" oraz spełnienia lokalnych postulatów. Mimo pacyfikacji przez milicję był on kontynuowany wspólnie z protestującymi w Rzeszowie.
Chłopskie postulaty obejmowały całokształt życia na wsi, m.in. swobodę gospodarki ziemią, odsunięcie PZPR i ZSL od wpływu na decyzje administracyjne, naukę religii i wolność praktyk religijnych, nieutrudnianie budowy świątyń, a także odkłamanie historii.
Poparcia rolniczemu strajkowi udzieliła NSZZ „Solidarność" oraz Kościół. Władze zostały zmuszone do rozmów i 19 lutego 1981 r. podpisano porozumienie w Rzeszowie, a 20 lutego w Ustrzykach Dolnych. Były one dla wsi odpowiednikiem Porozumień Sierpniowych 1980 r.
