Rozmowa czworga - Kwartety przełamujące konwencje

Najbliższy koncert odbywający się w ramach lusławickiego festiwalu "Emanacje" w niedzielę 9 sierpnia o 19:00, ponownie wypełni muzyka Beethovena i Pendereckiego – twórców przekraczających granice, wytyczających nowe drogi, zmieniających oblicze muzyki. W roku 250. rocznicy urodzin Beethovena oraz śmierci Krzysztofa Pendereckiego ich muzyka wybrzmiewa w szczególnie wymowny sposób. Meccore String Quartet, jeden z najznakomitszych kwartetów smyczkowych w Europie, wykona dzieła kameralne obu kompozytorów.

Beethoven to twórca wyjątkowy w dziejach muzyki, artysta niepokorny, piewca ducha rewolucji, postać pełna sprzeczności. Wyrastał z ducha klasycznego, jednak swoją muzyką zwiastował nadejście nowej epoki. Tworząc, nieustannie wybiegał w przyszłość. Z odwagą wypowiadał dźwiękiem to, co dla innych kompozytorów jeszcze długo pozostawało niewyobrażalne. Podobną postawę twórczą wyrażał Krzysztof Penderecki. Nieustannie zaskakiwał i wprawiał w zachwyt. Zadziwiał, ale także wywoływał konsternację. Jak zauważył Mieczysław Tomaszewski, to Penderecki wymyślił formułę konieczności „podwójnego zakorzenienia w ziemi i w niebie”, posługiwał się metaforą labiryntu, jako symbolu drogi twórczej, odważył się powiedzieć to, co inni być może przeczuwali: „Znaleźliśmy się w punkcie, gdy najbardziej twórcze okazuje się otwarcie drzwi za sobą”. Fenomen Pendereckiego polegał na tym, że nawet wówczas, gdy „otwierał drzwi za sobą”, znajdował się w awangardzie.

Beethoven rozpoczął pracę nad pierwszym cyklem sześciu kwartetów op. 18 mając niespełna 30 lat. Pozostał wierny idei tego gatunku przez całe życie, poddając go rewolucyjnym wręcz przeobrażeniom i doprowadzając do niespotykanego wcześniej rozkwitu. Najjaskrawszym przykładem przeobrażeń jest Grosse Fuge op. 133. To niezwykłe dzieło przełamujące wszelkie konwencje spotkało się z niezrozumieniem współczesnych i z uwielbieniem potomnych. Utwór stanowić miał zwieńczenie Kwartetu B-dur op. 130. Wydawca dzieła zasugerował jednak twórcy, aby zmienić finał. Beethoven, zazwyczaj pewny swoich rozwiązań kompozytorskich, uległ tej propozycji i odtąd fuga wiedzie podwójny żywot: jako finał Kwartetu B-dur op. 130, a także samodzielne dzieło określone mianem Wielkiej Fugi op. 133.

Penderecki, podobnie jak Beethoven, sięgnął po gatunek kwartetu dobiegając trzydziestki. Jego pierwszy kwartet powstał w 1960 r. Można określić go mianem małego sonorystycznego poematu, a może nawet dźwiękową baśnią. To utwór, w którym dochodzą do głosu fantastyczne brzmienia tworzące muzyczną opowieść pełną zaskakujących ‘zwrotów akcji’ obrazowanych przez zastosowanie niekonwencjonalnych sposobów artykulacji oraz zmian dynamicznych. Zaskakujące i nietypowe efekty brzmieniowe kompozytor uporządkował ściśle według zasad „kwadratu magicznego” nawiązując w ten sposób do dawnej, greckiej tradycji labiryntów.

II Kwartet smyczkowy powstał 8 lat później. Kompozycja ta jest również wyrazem nowatorskich poszukiwań Pendereckiego w zakresie brzmienia. Już na początku swojej drogi twórczej kompozytor okazał znaczną niezależność artystyczną. Estetyka jego utworów sonorystycznych była odmienna od tej propagowanej przez krąg awangardystów ze względu na kształtowanie formy zgodnie z regułami procesu dramatycznego. Podczas gdy estetyka powojennej awangardy uznawała, że twórczość akceptowana przez szerokiego odbiorcę nie jest sztuką, Penderecki był pewien, że misją artysty jest tworzenie takich dzieł, które znajdują społeczny rezonans i łączą ludzi.

Meccore String Quartet w składzie:
WOJCIECH KOPROWSKI - skrzypce
ALEKSANDRA BRYŁA - skrzypce
MICHAŁ BRYŁA - altówka
MARCIN MĄCZYŃSKI - wiolonczela

W programie:
Krzysztof Penderecki 1933-2020

I Kwartet smyczkowy 1960
II Kwartet smyczkowy 1968

——

Ludwig van Beethoven 1770-1827

Grosse Fuge op. 133 1825
III Kwartet smyczkowy D-dur, op. 18 1798
Allegro
Andante con moto
Allegro
Presto

Meccore String Quartet

Założony w 2007 uznawany jest za jeden z najciekawszych kwartetów smyczkowych swojego pokolenia. Zespół od wielu lat zachwyca melomanów występując w najbardziej prestiżowych salach koncertowych, jak Filharmonia Narodowa w Warszawie, Concertgebouw w Amsterdamie, Elbphilharmonie w Hamburgu, Beethoven-Haus w Bonn, Bozar w Brukseli, Auditorio Nacional de Música w Madrycie, Wigmore Hall w Londynie, Musikverein w Wiedniu, Pollack Hall w Montrealu czy też Frick Collection w Nowym Jorku. Występuje w ramach czołowych festiwali europejskich, m.in.: Rheingau Musik Festival, Festspiele Mecklenburg-Vorpommern, L. van Beethoven Easter Festival, Budapest Spring Festival, Heidelberg Frühling Musikfestival, Kissinger Sommer Musikfestival, Festival Radio France Montpellier, Bregenzer Festspiele. Zespół miał również zaszczyt wystąpić jako pierwszy polski kwartet smyczkowy podczas obchodów „Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu” w berlińskim Bundestagu.
W 2012 Meccore String Quartet zdobył 2. miejsce, nagrody za najlepsze wykonanie kwartetów klasycznych oraz obligatoryjnego utworu B. Deana podczas Wigmore Hall String Quartet Competition w Londynie. Rok wcześniej poza tytułem finalisty otrzymał nagrodę specjalną za najlepsze wykonanie utworu G. Kancheliego na Międzynarodowym Konkursie Kwartetów Smyczkowych Premio Paolo Borciani w Reggio Emilia. W 2010 kwartet został laureatem 1. nagrody na Międzynarodowym Konkursie Muzyki Kameralnej w Weiden (2. i 3. nagrody nie przyznano) oraz 1 nagrody na Międzynarodowym Konkursie Muzyki Kameralnej im. Maxa Regera w Sondershausen. Za „śmiałe łamanie konwenansów i stereotypów” kwartet otrzymał również nominację do nagrody Paszport Polityki w kategorii muzyka poważna.
Dzięki stypendium Irene Steels-Wilsing Stiftung ukazała się debiutancka płyta audio oraz drugi album, za który zespół został wyróżniony dwiema nominacjami do nagrody Fryderyk 2016 i nagrodą Supersonic Award niemieckiego magazynu Pizzicato. Trzecia płyta kwartetu z dziełami Edvarda Griega otrzymała wiele prestiżowych wyróżnień oraz nominacje do nagród Fryderyk 2018 i Preis der Deutschen Schallplattenkritik. Najnowszy album zespołu z kwartetami smyczkowymi oraz sekstetem Souvenir de Florence P. Czajkowskiego powstał przy współpracy z Isabel Charisius i Valentinem Erbenem, muzykami legendarnego Alban Berg Quartett.
Muzycy dokonali licznych nagrań radiowych i telewizyjnych, m.in. dla: Bayerischer Rundfunk, BBC Radio 3, Radio Clásica RTVE, Rai3, Radio Stephansdom, Radio Merkury, NDR Kultur, ZDF, Phoenix, oraz WQXR. Realizacja kwartetu smyczkowego F. Schuberta Śmierć i Dziewczynadla TVP Kultura, została nominowana do nagrody Gwarancje Kultury 2011.

Bilety dostępne na www.emanacje.pl