Kulminacyjnym wydarzeniem projektu „Mogiły Pamięci” była rocznicowa uroczystość na „pomnikach” w Charzewicach. U stóp monumentu na cmentarzu wojennym nr 290 z I wojny światowej, od 25 lat z inicjatywy obecnego podczas tej liturgii ks. Michała Kapturkiewicza i ówczesnego wójta śp. Stanisława Chrobaka mieszkańcy Charzewic, Melsztyna, Gwoźdźca, ale i innych wiosek i miasta „przed i za wodą”, spotykają się, by uczcić pamięć poległych żołnierzy obu armii, w których szeregach znaleźli się i nasi rodacy, wielu z nich spoczęło w całym regionie na kilkudziesięciu nekropoliach, w tym kilkunastu cmentarzach wojennych na Ziemi Zakliczyńskiej.

Początek patriotycznego wiecu to ceremonia złożenia wieńców, wiązanek kwiatów i zapalenia zniczy przy wtórze werbla przez liczne delegacje: samorządowców z burmistrzem Dawidem Chrobakiem, szkół, strażaków, harcerzy ZHR, młodzieży z SKKT Compass i ZSP, najmłodszych obywateli gminy. Uroczystości towarzyszyły poczty sztandarowe i parafialna orkiestra pod kierunkiem miejscowego radnego Jana Jewulskiego. Poszczególne dziesiątki Różańca, prowadzonego przez domosławicką młodzież pod kierunkiem wych. Renaty Pawłowskiej, oddzielały żałobne tony.

Eucharystię odprawili miejscowi duchowni. Przewodniczył ks. prałat Jan Nowakowski, rodak z Charzewic (44 lata posługiwał w Bochni, obecnie rezydent tamtejszej parafii pw. św. Pawła Apostoła), w koncelebrze z ks. prałatem Michałem Kapturkiewiczem, ks. proboszczem Markiem Kądziołką i proboszczem parafii pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Gwoźdźcu - ks. Rafałem Cisowskim.

Ksiądz Jan w swojej homilii, nagrodzonej spontanicznymi brawami, powiedział m. in.:

- Chcę zwrócić uwagę na ten pomnik, na te tablice, które jeszcze się zachowały, bo wandale nie zdążyli wszystkich zniszczyć. Na jednej z nich jest taki oto napis w języku niemieckim. Tłumacząc na polski język, brzmi to mniej więcej tak:

„Nie płaczcie, nie wylewajcie łez

Żadne życie nie trwa wiecznie.

A sens ma tylko śmierć

Za Cesarza i Ojczyznę”

To ten język dało się słyszeć wtedy w tym miejscu, kiedy rozpoczęła się straszliwa rzeź, kiedy to Rosjanie napadli na wojsko armii austriacko-węgierskiej. Żołnierze umierali w walce wręcz, ginęli, padali, konali. I ten język, przede wszystkim język żołnierski, te rozkazy po niemiecku wydawane, chociaż ginęli tu ludzie z różnych regionów Europy, bo przecież byli tu Rosjanie co prawda, ale i inne narody: Czesi, i Rumuni, i Bułgarzy, i Słoweńcy, ale byli także i Polacy, i może i ten głos dało się usłyszeć: „Mame, Mame!”. Ale mama nie słyszała. Bo przecież gdzieś tam w dalekiej części Polski czekała... I przecież tak wtedy, jak i dzisiaj, nie wiemy, gdzie ci nasi rodacy są pochowani. Nikt nie wie. Wtedy tutaj nie było lasu. Żołnierze, już po tej krwawej bitwie, zorganizowali groby, ale to trwało sporo czasu, zanim to uczyniono. Wybudowali obelisk, umieścili tablice, i tę właśnie jedną z nich: „ …a sens ma tylko śmierć za Cesarza i Ojczyznę”. A przecież życie ludzkie ma tylko wtedy sens, kiedy jest oddane, wtedy za cesarza, a nawet i za ojczyznę, ale czy to wystarczy? Czy czegoś tu brakuje? Wydaje się, że to są banalne spostrzeżenia, ale życie ma tylko wtedy sens, gdy jest poświęcone, co prawda dla drugiego człowieka, ale to przecież za mało. I tu pomaga nam odpowiedzieć na to pytanie, które stawiamy sobie dzisiaj, pomaga nam Słowo Boże dzisiejszej liturgii”.

Nabożeństwa na cmentarzu w Charzewicach odbywają się rokrocznie zawsze w trzecią niedzielę października. Program uroczystego popołudnia w Czarnym Lesie w tym roku miał kilka odsłon. Po polowej Mszy św. odśpiewano wzniośle hymn „Boże, coś Polskę”, by następnie udać się na pobliski teren leśny, by obejrzeć próbę rekonstrukcji walk obu armii. Newralgiczne momenty inscenizacji komentował dyr. ZCK Kazimierz Dudzik. Oko przyciągało umundurowanie z epoki, takież uzbrojenie, z oryginalnym rkm-em na ślepaki w seriach. Odgłos wystrzałów niósł się daleko, wzbudzał emocje wśród widowni, gdzieniegdzie rozlegało się dziecięce popłakiwanie… Słowem: mocne końcowe wrażenia tego słonecznego dnia.

U podnóża cmentarza z obeliskiem, przy drodze leśnej, rozlokowała się kuchnia polowa Stowarzyszenia Klucz, z uczynnymi i aktywnymi gospodarzami i gospodyniami z Grupy Regionalnej Charzewice, serwującymi tu „smaczną i bogatą” - jak to określili degustujący tu na miejscu charzewicką fasolkę. Warto podkreślić operatywność strażaków z miejscowej jednostki, którzy świetnie uporali się logistycznie, najpierw przygotowując arenę uroczystości z miejscami siedzącymi, a na zakończenie święta  szybko i sprawnie całość posprzątali.

W najbliższą niedzielę organizatorzy z „Klucza" zaplanowali w ratuszu Galę Finałową projektu. W programie podsumowanie konkursu literackiego, koncert pieśni chóru ZCK "Cantando Canzoni" połączony z promocją debiutanckiej płyty i poczęstunek na poddaszu ratusza. Przypomnijmy: w tym dniu, niedzielnego poranka 27 października, rozpoczną się uroczystości patriotyczno-religijne w Słonej. Z racji popołudniowego terminu Gali Finałowej obydwa przedsięwzięcia na szczęście ze sobą zbytnio nie kolidują.

Zadanie pn. „Mogiły Pamięci: Jamna–Wola Stróska–Charzewice” dofinansowano ze środków Narodowego Centrum Kultury w ramach programu „Kultura – Interwencje 2019”.