W Polsce finansowanie działań i inwestycji kulturalnych jest zadaniem własnym gmin. Od 1999 roku w kraju największa odpowiedzialność za finansowanie kultury spoczywa na samorządach, które przeznaczają na ten cel coraz więcej środków. W gminach wskaźnik utrzymuje się na stabilnym poziomie 3–4 % budżetu gminy przeznaczanych na kulturę. Panuje dość powszechne przekonanie, że samorządy na kulturze oszczędzają. W początkowym okresie zmiany systemowej rzeczywiście tak było, jednak obecnie gminy dostrzegą w kulturze potencjał i przeznacza na nią coraz więcej środków. Taką politykę prowadzą głównie najbogatsze gminy i miejscowości typowo turystyczne. Jednak można też wyróżnić jednostki samorządu terytorialnego (JST), które przeznaczają bardzo dużą część swoich środków na kulturę, mimo że klasyfikowane są w rankingach zamożności jako gminy ubogie.

Prezentowany ranking „Wspólnoty” obejmuje wydatki na kulturę w okresie 5 lat – od 2010 do 2014 roku. Ranking oparty jest w metodologii o wydatki per capita, czyli według przelicznika na jednego mieszkańca JST. W 2013 roku w przeliczeniu na jednego mieszkańca na kulturę wydawano 133 zł w miastach, 129 zł w gminach miejsko-wiejskich i 112 zł na wsiach. Dane finansowe zebrane i opracowane zostały dla „Wspólnoty” przez Zespół ds. Statystyki Kultury Narodowego Centrum Kultury na podstawie sprawozdań budżetowych przekazywanych przez jednostki samorządu terytorialnego do Ministerstwa Finansów. Eksperci z Narodowego Centrum Kultury zauważają, że mimo pozytywnych zmian wydatki na kulturę zajmują ciągle jedno z ostatnich miejsc wśród samorządowych wydatków budżetowych. Innym problemem jest to, jak w praktyce te pieniądze są wydawane, na przykład czy z budżetu kultury nie są finansowane inne działania, np. sport lub wydatki niewygodne z różnych względów dla urzędów gmin. Gminne wydatki majątkowe (inwestycyjne) na kulturę w latach 2001–2014 wynosiły średnio niemal 1 mld zł rocznie. W latach 2001–2013 wzrosły ponad siedmiokrotnie. Z kolei wydatki bieżące na kulturę stabilnie rosły, średnio o 4,7 % w skali roku. Reasumując: w 2013 roku gminy miejskie i miejsko-wiejskie realnie podwoiły wydatki na kulturę w stosunku do roku 2001. Gminy wiejskie, które startowały z niższego pułapu, potroiły wydatki na kulturę. Jak na tym tle prezentuje się miasto i gmina Zakliczyn ? Kiepsko, ale po kolei.

Polskie metropolie kulturalne

W przeliczeniu na jednego mieszkańca najwięcej wydaje stolica Górnego Śląska – Katowice, a dokładnie 2 006 zł 08 gr, co stanowi 7,65% budżetu Katowic. Wiceliderem jest stolica Dolnego Śląska – Wrocław, gdzie na kulturę per capita przeznaczają radni i prezydent 1 712 zł 51 gr czyli 6,10% budżetu. Na trzecim miejscu jest stolica Małopolski Kraków uważana wszakże za kulturalną stolicę Polski. Kraków na kulturę w przeliczeniu na jednego mieszkańca przeznacza 1 463 zł 33 gr co stanowi 6,23% budżetu. Dla porównania nasza subregionalna stolica - Tarnów ujęta w rankingu miast na prawach powiatu, wydaje z budżetu miasta 2,66% na kulturę, w przeliczeniu na mieszkańca Tarnowa stanowi to 634 zł 54 gr i daje Tarnowowi w rankingu miast na prawach powiatu odległe 30 miejsce (sklasyfikowanych jest 48 miast). Najhojniej kulturę wspiera w tym zestawieniu samorząd relatywnie ubogiej Białej Podlaskiej asygnując z budżetu 4,27%, co stanowi 835 zł 42 gr per capita. Wśród gmin miejskich liderem kulturalnym kraju jest dolnośląska Polanica-Zdrój, gdzie na kulturę z budżetu przeznacza się ponad 10% w ujęciu per capita i daje to kwotę 2 062 zł 53 gr. Liderem Małopolski jest Oświęcim, sklasyfikowanym w ujęciu krajowym na 19 miejscu z wynikiem 1 185 zł 86 gr wydatków per capita i 6,63% budżetu miasta przeznaczanego na kulturę. Przechodzimy do gmin miejsko – wiejskich w rankingu których ujęta jest gmina Zakliczyn. Krajowym liderem w tym zestawieniu jest Nowe Warpno w którym z budżetu na kulturę idzie aż 16,93% co w przeliczeniu na mieszkańca daje niewyobrażalną gdzie indziej kwotę 8 101 zł 65 gr. Liderem Małopolski jest Zator, gdzie samorząd z budżetu na kulturę przeznaczał w latach 2010 – 14 średnio rocznie 6,04% z budżetu, co w ujęciu na mieszkańca gminy dawało kwotę 1132 zł 83 gr. Nieźle wypada Brzesko, gdzie na kulturę wydaje się w budżecie prawie 6% rocznie i 779 zł 10 gr w przeliczeniu na mieszkańca. W rankingu sąsiedzkim zwraca uwagę fakt, że wcale nie najbogatsze samorządy wydają na kulturę najwięcej.

Oto ranking najhojniejszych dla kultury w latach 2010-14 samorządów po sąsiedzku:

1. Łososina Dolna – 6,02 % wydatków z budżetu gminy na kulturę
2. Wierzchosławice – 4,09% wydatków z budżetu gminy na kulturę
3. Gromnik – 4,07 % wydatków z budżetu gminy na kulturę
4. Borzęcin – 3,67% wydatków z budżetu gminy na kulturę
5. Żabno – 3,48% wydatków z budżetu gminy na kulturę
6. Lipnica Murowana – 3,35% wydatków z budżetu gminy na kulturę
7. Iwkowa – 3,22% wydatków z budżetu gminy na kulturę
8. Gnojnik – 3,14% wydatków z budżetu gminy na kulturę
9. Wojnicz – 3,14 % wydatków z budżetu gminy na kulturę
10. Czchów – 2,86 % wydatków z budżetu gminy na kulturę

Zakliczyn z 2,66 % wydatków z budżetu gminy na kulturę jest poza pierwszą dziesiątką sąsiedzkiego rankingu, a w swojej kategorii, na 570 gmin miejsko - wiejskich, został sklasyfikowany na 494 miejscu.